Woensdag 02 maart 2022 – Economen en Ruslandkenners zijn het erover eens dat de huidige sancties tegen Rusland schadelijker zijn dan de beperkingen die in 2014, na de Russische inval in de Krim, werden ingesteld. De vraag is alleen of president Vladimir Poetin zich er veel van gaat aantrekken. De gevolgen komen vooral bij de bevolking terecht en dat past perfect in het verhaal van het Russische staatshoofd.

Sinds de oorlog in Oekraïne is losgebarsten kloppen westerse leiders zich regelmatig op de borst dat ze het zwaarste sanctiepakket ooit op Rusland hebben losgelaten. Enkele grote banken werden afgesneden van het internationale betalingssysteem SWIFT en de tegoeden van de Russische centrale bank werden bevroren waardoor het land nog heel moeilijk aan leningen kan komen.

In vergelijking daarmee zijn de sancties uit 2014, die beperkt bleven tot inreis- en handelsverboden voor Russische prominenten, inderdaad een schijntje. Russen staan al dagenlang te wachten bij pinautomaten door een gebrek aan contant geld en de grootste Russische bank Sberbank moet zijn Europese activiteiten stopzetten. Ook alle buitenlandse handel met het land is zo goed als stilgevallen.

“Het wordt Rusland financieel dus steeds moeilijker gemaakt”, zegt Harald Benink, hoogleraar Banking & Finance aan Tilburg University.

‘Boycots passen perfect in strategie van Poetin’

Maar zullen de sancties er ook toe leiden dat Poetin zich terugtrekt uit Oekraïne? Heleen over de Linden, die aan de Rijksuniversiteit Groningen een proefschrift schrijft over de vorige sancties, heeft daar haar twijfels over. “Poetin is zo overtuigd van zijn eigen gelijk dat hij dit als een noodzakelijk kwaad ziet. Hij laat nog liever de economie van zijn land kapotmaken dan dat hij Oekraïne niet kan innemen”, zegt ze tegen NU.nl.

Die boycots passen volgens econoom Hans Schenk, die afgelopen maand nog als expert werd opgeroepen door de Tweede Kamer om te praten over de strategische onafhankelijkheid van de Europese Unie, ook perfect in de strategie van Poetin om zijn volk op te zetten tegen het Westen.

“Rusland importeert vanuit Europa vooral auto’s en medicijnen. Maar de Russische bevolking kan jaren met oude auto’s blijven rondrijden zonder dat dat echt problematisch wordt voor de economie. En dat de Russen niet aan medicijnen komen, daar ligt het Kremlin vast niet heel erg wakker van”, stelt Schenk.

Centralebankdirecteur denkt dat sancties hun doel bereiken

Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank (DNB), denkt dat de sancties precies doen waarvoor ze bedoeld zijn. Ze hebben volgens hem een verlammend

effect op de financiële zaken in Rusland, maar een “zeer beperkt effect” op markten, financiële transacties en de financiële wereld buiten Rusland.

Hij wijst er ook op dat er nog een energiekwestie speelt, omdat veel landen bijvoorbeeld afhankelijk zijn van Russisch gas. “Het is aan politici om dat af te wegen tegen het sterkere signaal met een breder bereik”, aldus Knot.

De impact van een eventueel faillissement van het Russische banksysteem zal volgens Knot eerder beperkt zijn, omdat de meeste bedrijven en banken maar een klein deel van hun kapitaal in Rusland hebben zitten. Hij voegt daar wel direct aan toe dat de precieze impact pas duidelijk wordt als dit ook echt aan de hand zou zijn. Hij erkent dat sommige banken, met name die met een grotere blootstelling aan Rusland, harde klappen hebben gekregen. “Maar niet zo zwaar dat we ons zorgen zouden maken over het systeem.”

Rusland heeft nog wat achter de hand

De vraag is ook hoe problematisch dit allemaal is voor de Russische economie. “Er wordt weleens gezegd dat de Russische economie niet groter is dan die van de Benelux, maar dat is gebaseerd op Russische statistieken en ik heb geen idee hoe betrouwbaar die zijn”, vervolgt Schenk. “We weten niet hoeveel reserves Rusland nog heeft en waar het land eventueel nog geld vandaan kan halen.”

Poetin heeft namelijk nog een aantal zaken achter de hand. Zolang de EU niet stopt met gas afnemen van Rusland, blijft het geld binnenstromen en hoeft Poetin zich niet veel zorgen te maken. Voor sommige banken zijn er dan wel handelsbeperkingen, maar dat geldt niet voor alle banken. En op die manier blijft de economie gevoed worden.

Al zal Poetin persoonlijk waarschijnlijk minder hebben aan die inkomsten. “Doordat een hoop tegoeden van banken bevroren zijn, kan Poetin over een heel groot deel van dat geld niet beschikken”, zegt hoogleraar Benink.

Toch zou de ultieme economische sanctie zijn dat de EU geen Russisch gas meer afneemt. Maar dat is echt de allerlaatste optie voor de EU, want zo’n actie zou onze economie ook ernstig schaden. Duitsland is bijvoorbeeld voor meer dan de helft van zijn gasvoorziening afhankelijk van Rusland, Nederland haalt 20 procent van het gas uit Rusland.

‘Economie is veerkrachtiger dan we denken’

Zowel de Russische economie als die van de EU wordt door de sancties geraakt, maar volgens Schenk is dat allemaal te herstellen. “De financiële dienstverleners aan de Zuidas zullen hier wel wat klanten door verliezen en Russische banken komen in de problemen, maar zoals we tijdens de coronapandemie hebben gezien komt een economie grote schokken soms sneller te boven dan we verwachten”, legt de econoom uit. “Dus de kans dat Poetin zich hierdoor laat afschrikken is eerder klein.”

En ook de Russische burger lijkt nog steeds in Poetin te geloven. “Volgens de jongste polls is 40 procent op dit moment wel tegen Poetin, maar 55 procent steunt hem nog steeds”, zegt Over de Linden. “Hij is vooral populair bij ambtenaren, die enerzijds ambtenaar zijn omdat ze achter het regime staan, maar anderzijds vrezen voor hun baan als ze gaan rebelleren.”

De experts betogen een mix van politieke en economische oplossingen. “De sancties zijn een eerste stap, maar nu moet er diplomatiek onderhandeld worden met en tussen de twee landen. Anders zal het alleen maar langer duren.”

-nu.nl-