Donderdag 06 februari 2020 – De Amerikaanse president Donald Trump werd woensdag vrijgesproken in de afzettingsrechtszaak in de Senaat. Die uitkomst lag eigenlijk al op voorhand vast. De zaak tegen Trump werd uiteindelijk beslist door de bittere politieke verdeeldheid in de VS, niet door de feiten.

Die feiten staan eigenlijk niet ter discussie: Trump gebruikte zijn bevoegdheden als president om druk uit te oefenen op een buitenlandse regering om die zijn politieke tegenstanders te laten beschadigen.

Naarmate de zaak tegen de president vorderde werd de belangrijkste vraag niet wát hij deed, maar of dat genoeg was om zijn afzetting te rechtvaardigen. Verschillende Republikeinen lieten weten dat niet de politiek, maar het Amerikaanse volk daarover moet beslissen, tijdens de verkiezingen in november.

Trump beschouwt zijn vrijspraak in de Senaat als een volledig eerherstel. Nu kan hij zich volledig richten op de strijd om herverkiezing. De campagne voor de verkiezingen op 3 november ging afgelopen week officieel van start met de eerste Democratische voorverkiezingen in Iowa.

De Democraten toonden zich teleurgesteld in hun Republikeinse collega’s. Zij stellen dat het hun grondwettelijke plicht was om de president ter verantwoording te roepen, ondanks de kleine slaagkans.

Republikeinen bleven verenigd front achter Trump

Het was al op voorhand duidelijk dat de Republikeinse meerderheid in de Amerikaanse Eerste Kamer van plan was achter Trump te blijven staan. De Republikeinse fractievoorzitter Mitch McConnell liet weten dat hij nauw zou samenwerken met het Witte Huis om de rechtszaak zo snel mogelijk naar de volgens hem onvermijdelijke vrijspraak te leiden.

Enkele Republikeinse senatoren uitten zich wel afkeurend over het gedrag van de president. Dat was “beschamend en verkeerd”, zei Lisa Murkowski uit Alaska. Trump “ging over een grens”, beaamde haar collega Lamar Alexander uit Texas en senator Joni Ernst uit Iowa stelde dat Trumps handelingen “niet zijn wat ik zou hebben gedaan”.

Trump heeft de Republikeinse Partij stevig in zijn greep. Uit peilingen blijkt dat zo’n 90 procent van de geregistreerde Republikeinse kiezers achter de president staat.

Even opwinding over onthullingen Bolton

Nieuwe onthullingen uit de memoires van John Bolton, oud-veiligheidsadviseur van Trump en een van de gedroomde getuigen van de Democraten, zorgden ondanks de voorspelbare uitkomst van de afzettingsrechtszaak toch even voor opwinding. De Democratische aanklagers gebruikten die om hun argument dat ook de Senaat getuigen moest horen kracht bij te zetten. Uit peilingen bleek dat een overgroot deel van de Amerikanen dat standpunt deelde.

De aanklagers richtten zich op een klein groepje Republikeinse senatoren. Zij moeten hun zetel binnenkort verdedigen en gelden als kwetsbaar. De politici in kwestie kwamen voor een lastige keuze te staan: uitleggen aan hun kiezers waarom ze geen nieuw bewijs toelieten of uitleggen aan president Trump waarom ze dat wel deden. Uiteindelijk dolven de Democraten het onderspit.

Dat maakte meteen een einde aan de hoop van de Democraten dat een ontwikkeling tijdens de rechtszaak zou zorgen voor een massale omslag van de publieke opinie. De Amerikanen bleven verdeeld over het afzettingsproces: ongeveer de helft van hen steunde dat, de andere helft niet.

President werd beschuldigd van machtsmisbruik en belemmering

Het Huis van Afgevaardigden startte vorig jaar september een afzettingsonderzoek naar Trump. De klacht van een klokkenluider over een telefoongesprek tussen Trump en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky vormde de directe aanleiding.

Er werden zeventien getuigen verhoord over de Oekraïne-kwestie, onder wie veel topambtenaren en -diplomaten, en duizenden documenten bekeken. Daar kwam de eerste aanklacht tegen Trump uit voort: machtsmisbruik.

Het Witte Huis vestigde een historisch uniek precedent door elke vorm van medewerking aan het afzettingsonderzoek te weigeren. Dagvaardingen voor documenten werden genegeerd en potentiële getuigen kregen de opdracht niet voor het Huis te verschijnen. Dat vormde de basis voor de tweede aanklacht tegen de president: belemmering van het Congres.

Witte Huis zette Oekraïense regering onder druk

Uit het afzettingsonderzoek bleek dat de pressiecampagne tegen Oekraïne werd geleid door Trumps persoonlijke advocaat, Rudy Giuliani, met medeweten van verschillende leden van het kabinet van de president. Giuliani deed zijn werk buiten de reguliere diplomatieke kanalen.

Giuliani zocht naar bewijzen voor twee theorieën. De eerste is dat Oekraïne samenwerkte met de Democraten en zich in 2016 schuldig maakte aan verkiezingsinmenging. De tweede theorie draait om de huidige Democratische presidentskandidaat Joe Biden. Die zou in zijn tijd als vicepresident onder Barack Obama zijn ambt hebben misbruikt om zijn zoon Hunter, die voor het Oekraïense gasbedrijf Burisma werkte, te beschermen tegen vervolging wegens corruptie. Voor geen van de twee theorieën is ooit enig overtuigend bewijs geleverd.

De advocaat van Trump, die geen officiële rol in de regering heeft, stuurde op verzoek van zijn Oekraïense contacten ook aan op het ontslag van de toenmalige Amerikaanse ambassadeur, Marie Yovanovitch. Dat kwam er.

President was persoonlijk betrokken

Uit een telefoongesprek tussen Trump en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky bleek dat de Amerikaanse leider zich ook persoonlijk met de zaak bezighield. Uit een gereconstrueerd transcript van het gesprek, dat werd vrijgegeven door het Witte Huis, bleek dat Trump Zelensky onomwonden vroeg de twee theorieën te onderzoeken.

De regering-Trump gebruikte een mogelijk bezoek van de Oekraïense president aan het Witte Huis als lokkertje. Ook bevroor Trump 391 miljoen dollar aan militaire hulp voor Oekraïne, die door het Congres was toegezegd.

Zijn verdedigers voeren aan dat de president de hulp achterhield uit algemene zorgen over corruptie in Oekraïne, maar de bewijzen spreken dat tegen. Uiteindelijk gaf Trump het geld vrij, maar niet voordat hij wist dat de klokkenluidersklacht op weg was naar het Congres en Republikeinse senatoren hadden geklaagd over de bevriezing.

– Matthijs le Loux / Beeld: Reuters-