Vrijdag 24 september 2021- [INGEZONDEN]- Steeds vaker hoor je dat “het faillissement van onze moraal, duurzame ontwikkeling in de weg staat”. Inderdaad, zolang criminelen en incompetente leiders aan de macht zijn zal er geen goed functionerend staatsapparaat komen, ook geen bestuurlijke stabiliteit en vooruitgang. Jarenlang al is er sprake van economische vertraging en heeft het Surinaamse volk geen enkel zicht op een beter leven. Een gezonde moraal vergt een onvoorstelbaar grote mentaliteitsverandering. Omdat onze economie door ondeskundigheid en corruptie, maar niet vooruitkomt, suggereren velen dat er maar één oplossing is: dollarisering.
Volgens de voorstanders van dollarisatie zou gebruik van de US-dollar monetaire integratie, de internationale handel en buitenlandse investering bevorderen. De kosten voor het wisselen van valuta voor de handel met andere landen zouden hierdoor komen te vervallen. En niet onbelangrijk: corruptie zou worden bemoeilijkt doordat het monetair beleid niet meer in handen van de lokale politiek is.
Ook witwassen van drugsgelden zou moeilijker worden omdat Amerikaanse dollars traceerbaar zijn en overheden moeten voldoen aan overeenkomsten met de Verenigde Staten (VS). Dollarisering zou ook in één klap de waardevermindering beteugelen en stabiliseren en langlopende leningen tegen lagere rentetarieven mogelijk te maken. Dit zou het vertrouwen in de economie herstellen, de economische groei bevorderen en niet onbelangrijk: een beter leven voor het volk garanderen.
Echter, voordat tot zo een ingrijpende beslissing wordt overgaan, zullen eerst de nadelen van een eventuele dollarisatie tegen het licht moeten worden gehouden. Een opkomend land als Suriname verliest bij een eventuele dollarisering per direct zijn handelsvoordeel – dat is het voordeel dat een land behaalt in een situatie van vrijhandel. In Suriname kan er nog relatief goedkoop geproduceerd worden met de nationale munt vergeleken met andere landen met een sterkere munt of met hogere productiekosten en geëxporteerd worden tegen de US-dollar en de euro. Dat voordeel raakt Suriname kwijt waardoor economische groei kan vertragen en produceren en belonen in de US-dollar Suriname zelfs duurder kan maken. Dit kan tot grote ontslagrondes en hogere werkeloosheid leiden.
Monetaire afhankelijkheid
Een dollariserend land verliest ook per direct zijn monetaire onafhankelijkheid en er wordt door de Federal Reserve (FED), de Centrale Bank van de VS, geen rekening gehouden met het land dat tot de US-dollar is overgegaan. Eenmaal gedollariseerd is er geen weg meer terug. Als de VS bepaalde monetaire beslissingen neemt om de eigen economie te beïnvloeden, kan dat gevolgen hebben voor het gedollariseerde land. Denk hierbij aan het verhogen of verlagen van de rente door de FED. Dit kan de concurrentiepositie van het dollariserend land beïnvloeden.
In landen zoals Ecuador en El Salvador, die beide hun eigen munt voor de dollar hebben ingeruild, is armoede nog altijd een zorgwekkend probleem. Opkomende landen verliezen door de stabiele US-dollar namelijk de potentie om forse economische groei te bereiken. De sterke US-dollar maakt het land namelijk duurder en dat aspect dempt economische groei. Economische groei is belangrijk om de levensstandaard te verhogen en om verhoudingsgewijs de schuldratio te verlagen. (Hoe hoger het bruto binnenlands product (BBP) door economische groei, hoe lager de schulden in verhouding tot het BBP worden). En wat te denken van de kosten? Het kost namelijk veel geld om de nationale munt om te zetten in een buitenlandse munt. Het land moet over voldoende internationale reserves beschikken om deze transitie op te starten om daarna eventuele economische schokken en kinderziektes op te vangen.
De overheid verliest op korte en lange termijn ook twee belangrijke soorten inkomsten door dollarisatie. Het eerste verlies vindt op korte termijn plaats als de nieuwe munt wordt geïntroduceerd en de oude munt wordt omgeruild. De eigen munt moet worden opgekocht en de overheid verliest daardoor seigniorage inkomsten die door de tijd heen zijn opgebouwd. Simpel gezegd worden seigniorage inkomsten scheppen door het verschil van de drukkosten van het geld (intrinsieke waarde) en de geldende marktwaarde dat het gedrukt geld vertegenwoordigt (nominale waarde).
Het tweede verlies vindt plaats op langere termijn want de overheid loopt seigniorage inkomsten mis omdat het zelf niet meer kan bijdrukken. Dollarisatie beschermt financiële instellingen of bedrijven verder niet die als gevolg van de dollarisering in nood komen. ‘Lender of last ressort’-functie van de Centrale Bank is hierbij hard nodig, maar doordat er niet langer geld bijgedrukt kan worden, wordt deze ‘lender of last ressort’-functie ingeperkt of verdwijnt helemaal.
Nog niet klaar
Hoe wenselijk en voordelig het voor velen ook lijkt om over te gaan tot volledige dollarisatie, Suriname is er vanwege verscheidene redenen nog niet klaar voor. En moet er ernstig rekening gehouden worden met de gevolgen op de lange termijn. Suriname heeft een zwak financieel (bank)systeem en kan de transitie naar de US-dollar en alles wat daarbij komt kijken, financieel-technisch niet aan. Het land mist op dit moment sim- pelweg de vereiste deskundigheid, de financiële kracht en reserves om een dergelijke ingrijpende operatie te doen slagen.
Suriname zal ook niet goed kunnen profiteren van het verdwijnen van de transactie- of omwisselingskosten, omdat we bijna niet voldoende exporteren om daar noemenswaardig van te profiteren. Pas als de werkgelegenheid in de particuliere sector aantrekt en de productie van onze natura ter hand wordt genomen, zal het wegvallen van transactiekosten een wezenlijk voordeel kunnen bieden. Verder kunnen veel van de voordelen die dollarisatie biedt, zelf gerealiseerd worden zodra er wordt overgegaan tot integer en deskundig overheidsbestuur.
Sterke SRD
Tot dan zullen we onze SRD met slimme ingrepen moeten beschermen en versterken. Vanwege de grote hoeveelheid voorraden natuurlijke hulpbronnen hoeft dit niet zo moeilijk te zijn. Maar die worden nog steeds niet aangewend om de SRD te versterken. Zo kan betere controle over onze goud- en houtproductie bijvoorbeeld al op korte termijn ervoor zorgen dat de SRD een sterkere positie krijgt. Ook zal er een gerichter beleid moeten worden gevoerd om, behalve liquiditeiten bij de algemene banken af te romen, ook de afroming van cashgeld uit de samenleving te initiëren.
De afgelopen jaren is door de vorige regering veel cashgeld in de samenleving rondgepompt. Dit zorgt ervoor dat de parallelmarkt en cambio’s in stand worden gehouden. Er moet een begin gemaakt worden om de overtollige SRD’s uit de handen van de handelaren, winkeliers en anderen te krijgen, zodat de Centrale Bank van Suriname (CBvS) meer monetaire controle krijgt.
Geef alle bankbiljetten een verval- of expiratiedatum of breng nieuw geld uit, waardoor iedereen verplicht is hun cashtegoeden in te leveren. Als men dit op een bankrekening terugstort, krijgt het bevorderen van giraal cashverkeer ook gelijk een stimulans. De belastingdienst zal nauw bij deze operatie betrokken moeten worden om belastingontduikers in de kraag te vatten. Ook moet scherp in de gaten gehouden worden dat aangeboden cash niet wordt witgewassen, maar in beslag wordt genomen.
De regering kan samen met de CBvS de mogelijkheid onderzoeken om converteerbare obligaties in SRD uit te geven. Hierdoor kan binnen korte tijd veel SRD worden afgeroomd bij de lokale banken en de samenleving. Deze converteerbare obligaties zullen dan de mogelijkheid moeten bieden om na een bepaalde termijn te worden omgewisseld in bedrijfsaandelen. Werkgelegenheid en de verhoging van de productiviteit die hiermee gepaard gaat, is de motor van elke economie. Er moet een mobiliteitsbureau worden opgericht om het ambtenarenapparaat te scannen en de transformatie op te starten van overheid naar bedrijfsleven of zelfondernemerschap. Het kleine ondernemerschap moet hierbij simultaan worden gestimuleerd, om waarde toe te voegen aan onze natuurlijke producten en de maakindustrie te bevorderen.
Een eventuele beursgang van Staatsolie zal de regering ook de kans bieden om ineens over veel geld te kunnen beschikken, zonder één olieput te hoeven verkopen. De regering kan na een beursgang besluiten om door een “debt to equity swap”-methode, schulden van de overheid om te zetten in aandelen van grote Surinaamse bedrijven zoals Staatsolie of Surgold. Met een beursgang van Staatsolie kan de overheid minimaal vier miljard US-dollar ophalen, gezien de grote groeipotentie van het bedrijf. Alleen komt hier de vraag kijken: staat het faillissement van ons moraal dit echter wel toe?
Peter M. Wolff ([email protected]) is een econoom die al twintig jaar werkzaam is in de beleggingswereld. Hij studeerde International Business and Languages (IBL) aan de InHolland University of Applied Sciences in Rotterdam. Daarna Certified Investment Professional (CIP) aan de Finance Academy in Amsterdam.