Maandag begonnen de hoorzittingen in nĆ³g een zaak over IsraĆ«l bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ). Vijftien rechters buigen zich over de gevolgen van de IsraĆ«lische bezetting van Palestijns gebied voor alle VN-lidstaten. Maar wat betekent dat eigenlijk? Vijf vragen over de rechtszaak.
Waar gaat de rechtszaak over?
“Het is geen zaak tegen IsraĆ«l”, legt hoogleraar Marcel Brus uit. “Maar die heeft wel met IsraĆ«l te maken. Het ICJ, de internationale VN-rechtbank, gaat op zoek naar de antwoorden waar de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties om heeft gevraagd.” Brus is hoogleraar internationaal publiekrecht aan de Rijksuniversiteit van Groningen.
De Algemene Vergadering is een jaarlijkse bijeenkomst van alle VN-lidstaten. Dit orgaan vroeg het ICJ om zich over een vraagstuk te buigen. Wat zijn de juridische gevolgen van de Israƫlische bezetting van de Palestijnse Gebieden?
De lidstaten stemden in december 2022 over deze resolutie. Een meerderheid van 87 landen vond het een goed idee om dit te laten uitzoeken door het ICJ. 24 landen, waaronder de Verenigde Staten en IsraĆ«l, waren tegen. Nederland onthield zich, samen met 52 andere landen, van stemming. De VN wil van het ICJ dus een advies over de juridische gevolgen van de “bezetting, vestiging en annexatie” door IsraĆ«l. Het gaat dan om de Westelijke Jordaanoever, de Gazastrook en Oost-Jeruzalem. In 1967 heeft IsraĆ«l deze gebieden veroverd. Zo’n 500.000 IsraĆ«lische kolonisten hebben zich gevestigd in het bezette gebied.
Daarnaast wil de VN meer duidelijkheid over hoe het beleid van IsraĆ«l de bezetting beĆÆnvloedt. Ook willen de lidstaten meer weten over de juridische gevolgen van de bezetting. Hoe mogen ze zich tegenover IsraĆ«l gedragen als het ICJ vaststelt dat het land het internationaal recht schendt?
De zaak is niet gericht op de escalatie van het conflict sinds 7 oktober 2023, maar op de gebeurtenissen daarvoor.
Wat gaat er gebeuren?
De vraag is voorgelegd aan het ICJ. De rechters hebben zich over het dossier van honderden pagina’s gebogen en zich een eerste beeld gevormd.
De komende dagen komen allerlei staten aan het woord in een hoorzitting. Ze zullen geen bewijs leveren, maar wel hun standpunt voorleggen aan het ICJ. “Daar kan het hof rekening mee houden.”
Niet alleen staten, maar ook bijvoorbeeld Palestijnen en internationale organisaties worden gehoord. Nederland was vandaag van 11.40 uur tot 12.10 uur aan de beurt. Welke uitspraak kunnen we verwachten en wanneer komt die?
“Dat er illegale dingen gebeuren, is in 2004 al bepaald”, legt Brus uit. Het lastige is dat het hof nu moet bekijken welke consequenties die gebeurtenissen voor andere landen hebben. Wat moeten de lidstaten van de VN doen?
“Waarschijnlijk wordt het iets in de trant van: daar mogen andere landen niet aan meewerken.” Maar wat betekent dat voor bijvoorbeeld het Nederlandse beleid? Die vraag moet het hof nu beantwoorden.
Het is nog niet duidelijk wanneer het ICJ uitspraak doet. “De vijftien rechters moeten na de hoorzittingen eerst apart een antwoord formuleren.”
“Vervolgens komen ze bij elkaar en moeten ze tot een gezamenlijk standpunt komen”, gaat Brus verder. “Het is allemaal afhankelijk van hoe snel ze werken en het eens worden.” Minimaal acht van de vijftien rechters moeten het eens zijn voordat de conclusie kan worden uitgesproken. Maar hoe meer rechters het ermee eens zijn, hoe sterker de uitspraak.
“Het zou me niet verbazen als ze hier voor de zomer al mee komen”, stelt de hoogleraar. In 2004 was er een vergelijkbare rechtszaak (zie het kader hieronder), daar kunnen ze op bouwen. En door de zaak die Zuid-Afrika heeft aangespannen, hebben de rechters veel informatie weer scherp op het netvlies, denkt hij.
Wat kunnen de gevolgen zijn?
De uitspraak van het ICJ is niet bindend, omdat het een gerechtelijk advies is. Toch kan de uitspraak grote gevolgen hebben. “Ze dragen namelijk bij aan de
besluitvorming in de Verenigde Naties en de publieke opinie over gebeurtenissen”, zegt Brus.
Bij een hard oordeel kan de publieke opinie veranderen. Daardoor kunnen de bondgenoten van Israƫl in de knoop raken. Ze kunnen het juridische advies en de veranderende mening namelijk niet zomaar naast zich neerleggen. Dat kan gevolgen hebben voor hun beleid ten aanzien van Israƫl.
Hoe wijkt deze zaak af van andere rechtszaken bij het ICJ?
Er lopen meerdere zaken die met Israƫl te maken hebben. Het ICJ behandelt nog een andere zaak en ook het Internationaal Strafhof (ICC) onderzoekt de situatie in Israƫl.
Zuid-Afrika heeft een zaak aangespannen tegen Israƫl, ook bij het ICJ. Daarin wordt besproken of Israƫl genocide pleegt of wil plegen op de Palestijnen. De uitspraak in deze zaak is wel bindend. Israƫl moet zich daar dus wel aan houden. Maar de VN kan weinig doen om de uitvoering af te dwingen.
Daarnaast loopt ook een zaak bij het ICC. Die gaat over vermeende misdaden die door IsraĆ«l, Hamas en andere pro-Palestijnse groepen in de Palestijnse Gebieden zijn gepleegd. Het Internationaal Strafhof klaagt personen, maar geen landen aan. Brus: “Maar er is nog geen concrete aanklacht geformuleerd tegen een persoon.”
-nu.nl-