TikTok heeft in een rechtszaak een nederlaag geleden die grote gevolgen kan hebben voor claims tegen sociale media. Een hogere rechter oordeelde dat een vrouw het videoplatform aansprakelijk kan stellen voor de dood van haar dochter in 2021. Het meisje overleed op 10-jarige leeftijd toen ze meedeed aan de ‘blackout-challenge’, die de ronde deed in filmpjes op TikTok. Nederlandse deskundigen spreken van een belangrijke uitspraak.

In die filmpjes krijgen mensen tips over hoe ze zichzelf met alledaagse voorwerpen kunnen laten stikken tot het punt dat ze flauwvallen. Dat zou een adrenalinekick geven. In het najaar van 2021 overleed de Amerikaanse Nylah Anderson doordat ze zichzelf had gewurgd met een handtas na het kijken van zo’n filmpje. Haar moeder vindt dat TikTok schuldig is aan het overlijden, omdat het platform via algoritmes aanbevelingen deed voor filmpjes over de challenge.

TikTok verdedigde zich door te wijzen naar een bepaling uit 1996 in een federale mediawet. Die zegt dat onlineplatforms niet verantwoordelijk gehouden mogen worden voor berichten of beelden die derden op hun sites plaatsen. In eerste instantie ging een rechtbank mee in dat verweer, maar in hoger beroep oordeelden rechters dat TikTok wel veel te verwijten valt. Het dochterbedrijf van ByteDance verspreidde de verstikkingsfilmpjes, namelijk ‘welbewust en doelgericht’, vinden de rechters. Daarom kan de rechtszaak rond de dood van Anderson doorgaan.

‘Dit is fantastisch’

Het Nederlandse kenniscentrum Bureau Jeugd & Media spreekt van een ‘fantastische ontwikkeling’. Het is voor TikTok veel te gemakkelijk om te roepen dat ze niet verantwoordelijk zijn voor wat hun gebruikers doen. Hun hele verdienmodel is erop gebaseerd”, zegt directeur Justine Pardoen. Platformen als TikTok, Instagram en Snapchat hebben volgens Pardoen juist wél de verantwoordelijkheid voor wat ze doorgeven en promoten bij anderen via hun algoritmes. ,,Daar hebben ze een heel actieve rol in. Die tweede rechter begrijpt veel meer wat er aan de hand is.”

Eerder dit jaar kreeg TikTok in Italië al een boete wegens de zogeheten ‘French Scar’-challenge (gebruikers knijpen hierbij zo hard in hun wang dat er een schram of kneuzing zichtbaar wordt). Het bedrijf zou niet op tijd zijn geweest met het verwijderen van de content, waardoor de filmpjes lange tijd werden aangeraden door het algoritme. ,,Nu dit in Amerika gebeurt zijn de gevolgen groter, omdat ook nu weer blijkt dat TikTok de moderatie niet goed onder controle heeft”, concludeert TikTok-expert Joey Scheufler, tevens lid van de Reclame Code Commissie. ,,De systemen van TikTok zijn getraind op het herkennen van misstanden in de video’s. Het is alleen bij deze zogeheten challenges niet altijd direct duidelijk voor die systemen dat de video’s gevaarlijk zijn. Met de moderatie van video’s loop je dus vrijwel altijd achter de feiten aan.”

TikTok in de aanval

Andere socialemediabedrijven wijzen volgens het vonnis van de hogere rechter te makkelijk iedere verantwoordelijkheid van de hand. De bepaling waar TikTok op wijst ‘behoedt concerns voor vrijwel iedere claim die te maken heeft met door derden gepubliceerde content, ongeacht de oorzaak of het handelen van de provider ‘, schrijven de drie rechters. Zij stellen dat het Amerikaanse Congres nooit de bedoeling had om ‘een wetteloos niemandsland te creëren’.

Bureau Jeugd & Media vreest dat TikTok alles op alles zet om onder haar verantwoordelijkheid uit te komen. Daar gaan ze op broeden. Een groep juristen gaat hier nog iets op verzinnen”, verwacht Pardoen. Maar ik ben blij dat deze uitspraak mogelijk een precedent schept voor andere rechters om te kiezen voor het belang van de gebruikers. Zeker als het om minderjarigen gaat.”

TikTok wil nog niet zeggen of het bedrijf in beroep gaat tegen de uitspraak. Eerder zei het bedrijf ‘al het materiaal dat te maken heeft met de blackout-challenge te verwijderen van de app’ en de veiligheid van gebruikers te bewaken. Vaak gebeurt dat veel te laat, zegt Scheufler. Er wordt pas ingegrepen als de video al honderdduizenden keren is bekeken. Het gevolg zal zijn dat TikTok nog meer moet investeren in goede moderatie, maar dan ligt censuur weer op de loer en is de vrijheid van meningsuiting in het geding.”

170 miljoen gebruikers

TikTok telt in de Verenigde Staten ongeveer 170 miljoen gebruikers. De Amerikaanse regering wil ByteDance dwingen de Amerikaanse activiteiten af te splitsen, uit zorgen dat informatie van gebruikers in handen van de Chinese overheid valt. Anders dreigt een verbod op de app in de VS.

ByteDance heeft een rechtszaak aangespannen om dat verbod te voorkomen. Het bedrijf zegt dat er geen banden zijn met de Chinese regering en dat een verbod op TikTok een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting van gebruikers van de app zou zijn.

-ad.nl-